Kuifje in Afrika

Geen stripalbum zo kwetsend als 'Kuifje in Afrika'. Het zou verboden moeten worden, vond iemand ooit.

Voordat het zover is, is het goed als iedereen dit boek een keer leest. We moeten natuurlijk niet hebben dat straks een stripalbum is verdwenen en mensen vervolgens roepen helemaal achter deze daad te staan zonder het album ooit te hebben gelezen.

Kuifje in Afrika, het tweede album uit de reeks van Kuifje, verscheen voor het eerst in 1931 (zwart-wit versie). Het koloniale wereldbeeld zoals men dat begin jaren dertig vorige eeuw had wordt dan ook duidelijk zichtbaar in dit album. De negers, die ook steeds zo worden genoemd, zijn ofwel krijgers met speer en schild, slechts gehuld in een lendendoek, ofwel geklede maar door westerlingen onderhouden en opgeleide Afrikanen.

 
Dat naakte zwarte mensen met grote rode lippen wel erg stereotyperend zijn maakt de tekenaar, Hergé,  nog geen racist.

 

Lui
Hergé laat er ook geen twijfel over bestaan hoe dom ze zijn, die negers in de Congo, (daarom praten ze zo krakkemikkig "Wij erg blij zijn met blanke. Wij maaltijd koken doen") en uiteraard hoe lui ze zijn (geen van de negers wil Kuifje even helpen met het overeind duwen van een zojuist ontspoorde stoomtrein).

Ook het feit dat de blanken met hun missionarissen Afrika hebben gekolonialiseerd, is niets anders dan een zegen, zo laat Hergé meerdere malen merken. Kuifje geneest zieke negers op wonderbaarlijke wijze (hij geeft ze het medicijn kinine) en dankzij zijn kennis van moderne techniek is het voor Kuifje geen enkel probleem de tovenaar of medicijnman te overtreffen. Om vervolgens te worden aanbeden als god.

Reis naar het einde van de nacht
Daar kun je veel racistisch van vinden, maar dergelijke opvattingen vind je in veel boeken uit die tijd terug.

Je kunt de vraag stellen of Europeanen destijds zo dachten ondanks of doordat ze dergelijke voorstellingen in hun literatuur kregen gepresenteerd, maar het besef dat deze "negers" en "wilden" exact dezelfde mensen zijn als blanken, en dus gelijkwaardig, was eenvoudigweg nog niet gearriveerd in het Europa van het interbellum. Al helemaal niet in België, waar het kolonialisme nog tot in de jaren zestig zou blijven bestaan.


Karikatuur
Bovendien: Hergé tekent alles als een karikatuur. Dat naakte zwarte mensen met grote rode lippen wel erg stereotyperend zijn maakt Hergé nog geen racist. Kuifje zelf is namelijk ook een karikaturaal karakter: een intens bleek kaal mannetje met slechts een raar kuifje als enige hoofdbedekking. Bovendien kunnen alle dieren in Kuifje in Afrika praten.


Eigenlijk is Kuifje in Afrika niet zo zeer kwetsend voor zwarten maar juist voor de blanken zelf. Het album is historisch correct en geeft op niet mis te verstane wijze een prachtige kijk op ons koloniale verleden. Juist door de karikaturen en het gebruik van inmiddels in onbruik geraakte vooroordelen, schotelt Hergé ons een glashelder beeld van een minder fraai stuk van onze geschiedenis voor.

Wat hij overigens doet, je kunt het niet vaak genoeg benadrukken, in een prachtige vloeiende tekenstijl.

Blanken
Het zullen dan ook vooral blanken zijn geweest die Kuifje in Afrika uit een Zweedse bibliotheek wilden censureren, geschokt en vol schaamte als zij waren toen zij kennis namen van hun eigen geschiedenis die hun voorouders liever vergeten.

De enige echte reden om Kuifje in Afrika te voorzien van een waarschuwing voor gevoelige kinderzieltjes is het voortdurende extreme geweld tegen wilde dieren. Kuifje zelf toont zich een verwoed jager en slacht zonder ook maar een traan te laten antilopes, apen, een olifant (voor het ivoor!) en een neushoorn af. Deze laatste overigens door een gaatje in zijn pantser te boren en het dier met een staaf dynamiet van binnen uit op te blazen. Ook dat, (het jagen, niet het opblazen van neushoorns) was zo'n beschamend onderdeel van de koloniale tijd. (In latere versies van het album werden de tekeningen met geweld tegen dieren overigens tot wat kindvriendelijker materiaal bewerkt.)

Gek genoeg hoor je daar nooit iemand over wanneer het er bij Kuifje in Afrika op aankomt. Misschien een leuk ideetje voor de Partij voor de Dieren? Over een stripalbum van meer dan tachtig jaar oud kun je je tenslotte niet genoeg opwinden.

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/bert-brussen-bespreekt-kuifje-in-afrika-is-niet-zo-zeer-kwetsend-voor-zwarten-maar-juist-voor-de-blanken-zelf-~b7e37bff1/